Балалар жарақатының алдын алу

Жарақат деп бала ағзасына сыртқы ортаның қандай да бір факторы аяқ астынан әсер ету нәтижесінен, тіннің анатомиялық бүтіндігінің бұзылуы және онда физиологиялық процестердің болуын айтады.

Әртүрлі жастағы балалар тобы арасында қайталанатын ұқсас жағдайдағы зақымданулар, балалар жарақатының түсіндірмесіне жатады.

Балалар жарақаты, әсіресе балалар каникулға кеткенде болмай қоймайтын кесел сияқты, каникулда баланы бақылау және қауіптерден қорғау өте қиын. Шындығында, көптеген жарақат және қауіпті жағдайлардың алдын алуға болады. Балалар жарақатының алдын алу салмағы әрине, ата-аналар мен мұғалімдерге түседі.

Балалар жарақаты, ересектер жарақатына қарағанда анағұрлым кең тараған, бұл таң қаларлық жайт емес. Балалар өте бәрін білгіш, қоршаған әлемді белсенді танып-білуге тырысады. Дегенмен, оларда өмірлік дағды әлі аз, бірақ олар жағдайдың қауіптілігін әрқашан бағалай алмайды. Сондықтан, да балалар жарақаты, сирек емес.

Балалар жарақатын шартты түрде, бала қай жерде жарақат алған орнына қарай, бес типке бөлуге болады:

1. тұрмыстық (үйде, аулада, балабақшада болатын жарақаттар);
2. көшеде (бірінші кезекте көліктік, дегенмен көлікпен байланысты еместер де);
3. мектептегі;
4. спорттық
5. басқалар.

Тұрмыстық жарақат – ең көп таралған және оның себептері көп жағдайда – ата-аналардың ұқыпсыздығынан болады, баланы қараусыз қалдырып қана қоймай, сонымен бірге балаға қауіпті жерде қалдырады, терезе т.д жаппайды.

Балалар жарақатының басқа жіктемесі де бар – ол жас ерекшелігіне байланысты. Әр жастағы балада – өзінің даму және құлық ерекшелігі болады, ол жарақаттың анағұрлым таралған типіне жатады. Емшек жасында (екі жасқа дейін) баладағы балалар жарақаты, бөтен бұйымдарды жұтып қоюмен байланысты. Бала бір ғана тәсілмен әлемді тануға тырысады – ол заттарды қолымен ұстап көреді, өзіне жағын жатқан заттарға қол созып, аузына салады.

Бір жастан үш жасқа дейін бала жүруді үйренеді және тым қимылдағыш келеді. Сондықтан, жұтып қойған заттарға құлаумен (сыну, қысылу), өткір заттардан болған жарақат, күйіктер, ток соғудан болған жарақаттар қосылады. Үш жастан кейін әуестігі арта түседі, баланың қоршаған әлемі пәтермен шектелмейді, сондықтан, жарақат алу мүмкіндігі ұлғая түседі.

Балалар жарақатының алдын алу

Әрине, балалар жарақатын мүлде болдырмау мүмкін емес, жазатайым жағдайдан ешкім сақтана алмайды. Бірақ ата-аналардың міндеті – өз баласын барынша қауіптен сақтағаны жөн. Көп жағдайда жарақат ата-аналардың кінәсінен болады.

Балалар жарақатының алдын алу тәсілі баланың жасына байланысты. Емшек жасында, мысалы, үнемі қадағалау аса маңызды. Әрине, баланы тәулігіне 24 сағат, аптасына 7 күн қарап отыру қиын, бірақ бала кіші болған сайын, оны көзден таса етпеу де маңызды. Сәби жасындағы балалар жарақаты толығымен ата-аналардың ұятына қалады.

Сәби «қауіпті» деген сөзді әлі білмейді, және оған оны түсіндіруге болмайды. Сәби түймені немесе басқа бір нәрсені жұтып немесе балконда тұрған арбадан құлап қалмасын!

Бала өседі, жүре бастайды, сіз көшеге серуендеуге шығасыз, ендігі сіздің міндетіңіз – оны барынша жарақат қауіпті заттардан сақтауыңыз қажет. Үйде – нәзік, өткір заттардан, сіріңке, жылыту құралдары, химикаттарды (тазалайтын құралдар, бояу, лак т.б) одан жасыру. Розеткаларды арнайы бітегішпен жабады. Терезелерді (тым болмағанда оларды берік тормен қамтамасыз ету керек) жауып қою қажет, баланы пешке және басқа да қауіпті тұрмыстық техникаларға жіберуге болмайды.

Сонымен бірге, бұл жаста баланы өз бетімен қауіптілік дәрежесін анықтай алуға үйрету қажет. Оған, үтік және сіріңкемен күйіп қалатынын, пышақпен – кесіп, ал ыстықты – құйып алатынын айту қажет. Бұл жаста балалар барлық нәрсені қабылдай алады. Сондықтан, қауіп туралы ол сіздің тәжірибеңізден емес, сіздің сөздеріңізден естісін. Тек, баланы қорқытпай, ақырындап байыппен айту керек.

Бала есейген сайын, қауіпсіздік техникасының ережелерін түсінуге маңыздылық арта түседі. Бала мектепке барғанда ата-аналар жиі балалар жарақаты үшін жауапкершілікті сынып жетекшісіне, дене шынықтыру және еңбек мұғалімдеріне арта салады. Иә, сабақ кезінде мұғалімдер бала үшін жауапты болады, бірақ ата-аналар өз баласына жол жүру және басқа қауіпсіздік ережелерін түсіндіруі тиіс. Мұғалім бүкіл сыныпқа жауап береді, 40 балаға қарау да оңай емес. Сізде бар жоғы бір бала бар – ол жүретін жолға шығып кетіп немесе қандай да бір қауіпті бірдеңені жолға лақтырып жібермеуін қадағалау сізге байланысты.

Балалардың денсаулығын қорғау – тәрбиешілер сияқты, ата-аналардың да маңызды міндеті. Осыған байланысты балалар жарақатының алдын алу туралы мәселе өткір қойылады.

Баланы үнемі қолынан ұстап жүру мүмкін емес. Оған уақытында қашан және қайда қауіпті жағдайға түсетінін түсіндіріп отыру қажет. Балалар жарақатының бастапқы алдын алуында үлкен рөл ата-аналарға түседі. Балалардың жиі жарақат алуындағы бірінші орында тұратыны – тегіс жерде құлауы. Бала аяғымен бір нәрсеге ілініп немесе жаңа алған аяқ-киімінің табаны тайғақ болуынан шалынады. Үйреншікті жағдай ата-аналардың қырағылығын жояды, балалардың ұқыпсыздығынан жиі қайғылы жағдайға әкеп соғып жатады. Осындай жағдайлар болмас үшін, өзін қалай сақтауы, қорғауы керек екені жайлы түсінікті жолмен айтып отыруы тиіс.

Кейде жарақатқа кінәлі ата-аналардың өзі болуы мүмкін. Жөнделмеген үй электр аспаптары, розеткалар, сөндірілмеген үтік, шашқа қыстыратын қыстырғыштар баланың зақымдануына себеп болуы мүмкін. Балалық әуестенгіштік туралы ұмытуға болмайды, шпилька немесе шегені розеткаға сұғып: «Ішінде не бар?» екенін білігісі келетін балалар қаншама?

Жиі жарақат алу – соғып алудың нәтижесі. Балаға кездейсоқ картина құлауы, ол нашар ілінсе; гүл құтысы, егер ол сөреге дұрыс қойылмаса; ілгіш, егер бала ойнап жүргенде, киім ілініп тұрған ілгішке тығылған кезде құлауы мүмкін. Әткеншектен құлап та қатты жарақан алуға болады.

Кәдімгі заттардан жарақат алу жиі болатын жағдай. Қайшымен, қарындаш немесе бояумен жұмыс кезінде жарақат алу… Балалар бірдеңе жасау, сурет салуды жақсы көреді, бірақ оларда дағды, қимыл жетіспейді. Олар өзін ғана емес, қасында отырған баланы да жарақаттауы мүмкін. Балалар ұсақ заттарды жиі мұрнына, құлағына тығып, жұтып қояды. Қыз балалардың құлағында өте ұзын сырға болғандықтан, киімдерін киініп, шешіну кезінде жарақат алуы мүмкін. Сондай-ақ, ойнап жүргенде (басқа балаға немесе өзіне) ілініп қалып та жарақат алуы мүмкін.

Балалар жарақаты – маңызды мәселе, бірақ егер ата-аналар өздерінің балаларына дұрыс қараса және қауіпсізідк ережелеріне үйретсе, көптеген жарақаттардың алдын алуға болады.